Als ouder heb je het recht – én de plicht – om je kindje op te voeden en te verzorgen. Jij beslist over de schoolkeuze en vertegenwoordigt je kindje in het ziekenhuis en bij de politie. Kortom, je beoefent het ouderlijk gezag. Als moeder krijg je dit ouderlijke gezag bijna automatisch toegewezen. Maar hoe zit dat met je partner? En wat als jullie uit elkaar gaan? Wat vroeger ouderlijke macht heette, wordt nu ouderlijk gezag genoemd. Het houdt in dat je als ouders de verantwoordelijkheid hebt voor de opvoeding, scholing en veiligheid van je kindje tot zijn achttiende jaar. Als je kindje ziek is, beslis jij bij de dokter en in het ziekenhuis over de medische behandeling. Sprak men tot 1947 nog van ‘Vaderlijke Macht’ tegenwoordig ligt het ouderlijk gezag automatisch bij de moeder. De vader van je kindje heeft ook rechten en plichten, maar het gezag dat je partner heeft, ligt aan jullie samenlevingsvorm.

Getrouwd

Als jij en je partner getrouwd zijn, krijgen jullie na de geboorte allebei automatisch het ouderlijk gezag. Sinds 2002, krijg je als je een geregistreerd partnerschap bent aangegaan ook gezamenlijk gezag. Voorwaarde is wel dat je partner het kind officieel heeft erkend en dat kan alleen met jouw toestemming. Pas dan is hij in juridische zin ouder van jullie kindje. Als één van jullie onverhoopt komt te overlijden, houdt de andere ouder automatisch het ouderlijk gezag.

Ongehuwd

Als jullie niet getrouwd zijn of geen geregistreerd partnerschap hebben, ligt het ouderlijk gezag automatisch bij de moeder. Willen jullie het ouderlijk gezag delen, dan kun je een verzoek voor gezamenlijk gezag indienen bij de griffie van de rechtbank in je baby’s geboorteplaats. Als jullie aan de voorwaarden voldoen en de griffier het verzoek goedkeurt, wordt er daarvan een aantekening gemaakt in het gezagsregister.

De voorwaarden:

• het verzoek komt van jullie samen en jullie ondertekenen allebei het formulier;
• jullie zijn meerderjarig;
• de vader heeft het kind erkend
• jullie zijn nooit met elkaar getrouwd geweest
• jullie zijn allebei bevoegd tot het uitoefenen van gezag
• één van de ouders heeft op het moment van het verzoek al alleen het gezag
• geen van de ouders is ontheven of ontzet uit het gezag
• jullie heb nog niet eerder een aantekening voor hetzelfde kind laten maken in het gezagsregister
• jullie hebben de benodigde papieren – het verzoekformulier, een afschrift van je kindjes geboorteakte, geldige dentiteitsbewijzen voor jullie allebei, een uittreksel van de gemeente en een verklaring dat jullie niet voorkomen in het curatele register.

Twee moeders

In een lesbische relatie kan ouderlijk gezag verwarrend zijn. De biologische moeder heeft automatisch ouderlijk gezag over het kind, maar de partner – de “sociale moeder” – kan gezamenlijk gezag aanvragen. Omdat je kindje maar twee juridische ouders kan hebben, kan dit alleen wanneer de biologische vader jullie kindje niet heeft erkend, of wanneer hij minstens drie jaar niet voor het kind heeft gezorgd. Ook moeten jullie samen minstens één jaar voor jullie kindje hebben gezorgd. Als jullie getrouwd zijn of een partnerregistratie hebben op het moment dat het kind geboren wordt, krijgt de niet-biologische moeder het gezamenlijk gezag automatisch. Voorwaarde is wel dat de biologische vader het kind niet heeft erkend.

Adoptie

Bij adoptie gelden dezelfde regels voor ouderlijk gezag. Gezag wordt toegewezen aan de ouder(s) wiens naam op de adoptie papieren staat/staan. Na de adoptie ben je in juridisch opzicht de ouder van jouw kindje en heb je dezelfde rechten en plichten als ouders van biologische kinderen.

Uit elkaar

Als jullie relatie eindigt, kan dat ook gevolgen hebben voor het ouderlijk gezag. Bij gezamenlijk gezag blijven jullie ook na de (echt)scheiding samen verantwoordelijk voor de zorg en opvoeding van jullie kindje. Ook als jullie kindje in praktijk meer bij de ene ouder woont dan de ander. Grote beslissingen moeten samen genomen worden. Het is mogelijk om een verzoek in te dienen bij de rechtbank om één van de ouders te ontheffen van het ouderlijk gezag. In zo’n geval kijkt de rechtbank naar het belang voor het kind.

Geen gezag (meer)

Als jullie niet getrouwd waren en geen verzoek hebben ingediend voor gezamenlijk gezag, krijg de moeder automatisch alleen het gezag als jij en je partner uit elkaar gaan. Je partner behoudt wel recht op omgang, informatie en consultatie. Dat geldt ook voor de partner die uit het gezag gezet is door de rechtbank. Ouders die geen gezag hebben, kunnen altijd naar de rechtbank stappen en een verzoek indienen om het gezag toegewezen te krijgen – hetzij gezamenlijk, hetzij alleen. De rechtbank beslist dan wat het beste is voor jullie kindje.

Nieuwe partner

Als de liefde opnieuw toeslaat in je leven, kan het zijn dat je wilt dat je nieuwe partner deel neemt aan de opvoeding van jouw kindje. Je kunt dan bij de rechtbank een verzoek indienen voor gezamenlijk gezag. Je nieuwe partner heeft dan dezelfde rechten en plichten als jij hebt. De biologische vader van je kindje – die geen ouderlijk gezag heeft – kan bezwaar aantekenen of zelfs aan de rechter vragen om het gezag toegewezen te krijgen. De rechtbank beslist wat de beste oplossing is voor je kindje.

Voor meer informatie over ouderlijk gezag kun je ook terecht op de website van het Ministerie van Justitie.

Wilt u meer weten over dit onderwerp of heeft u vragen over mediation, neem dan contact op met Sabobo Mediation & Coaching.